05/05/1387 17:28
استفاده از مطالب خبرگزاری «ریا نووستی» تنها با ذکر منبع مجاز است
سازمان همکاری های شانگهای (Shanghai Cooperation Organisation) یا به اختصار SCO، سازمانی بین دولتی است که برای همکاریهای چندجانبه امنیتی در سال 2001 توسط سران روسیه، قزاقستان، چین، قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان بنیان گذاشته شد. سازمان همکاری های شانگهای در حقیقت ترکیب جدید سازمان "شانگهای5" است که در سال 1996 تأسیس شده بود، ولی نام آن پس از عضویت ازبکستان به "سازمان همکاری شانگهای" تغییر داده شد.
علاوه بر اعضای اصلی، ابتدا مغولستان در سال 2004 و یک سال بعد ایران، پاکستان و هند به عنوان عضو ناظر به سازمان ملحق شدند.
نقش این سازمان از زمان تاسیس آن تاکنون در منطقه افزایش یافته است. این سازمان، بر خلاف سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و پیمان ورشو سابق، هنوز یک معاهده دفاعی چندجانبه به شمار نمیرود.
سازمان همکاری های شانگهای از دل رقابت قدرتهای بزرگ برسر منطقه ژئوپلیتیک آسیای میانه ظهور کرد. هدف اولیه تاسیس این سازمان، غیرنظامی کردن مرز بین چین و شوروی بود.
گروه "شانگهای 5" در 26 آپریل 1986 با امضای توافقنامه ای به منظور "تعمیق اعتماد نظامی در مناطق مرزی" توسط رهبران وقت کشورهای قزاقستان، جمهوری خلق چین، قرقیزستان، روسیه و تاجیکستان به وجود آمد. این کشورها مجدداً در تاریخ در 24 آپریل سال 1997 توافقنامه ای به منظور «کاهش نیروهای نظامی در مناطق مرزی» در مسکو به امضا رساندند.
نشست های کشورهای عضو شانگهای 5 در سال 1998 در شهر آلماتی (قزاقستان)، در سال 1999 در بیشکک (قرقیزستان)، و در سال 2000 در شهر دوشنبه (تاجیکستان) برگزار شد.
نشست این گروه در سال 2001 در شهر شانگهای در چین برگزار شد. در این نشست نخست کشور ازبکستان به عنوان عضو جدید پذیرفته شد که عملا نام گروه را به «شانگهای 6» تغییر داد. سپس در 15 ژوئن سال 2001 سران کشورهای عضو در نشستی ضمن قدردانی از عملکرد گروه شانگهای 5، تأسیس «سازمان همکاری شانگهای» را به هدف افزایش سطح همکاری ها اعلام کردند.
سران کشورهای عضو در ژوئن 2002 در شهر سنت پترزبورگ روسیه گرد آمدند تا جزئیات اساسنامه سازمان را - شامل اهداف، ساختار و راهکارها - به بحث و بررسی بگذارند. پس از این توافقنامه موجودیت سازمان عملاً از نظر حقوق بینالمللی رسمیت پیدا کرد.
همکاری در مسایل امنیتی
مسایل امنیتی در آسیای میانه به ویژه تروریسم، جدایی طلبی و افراط گرایی عموماً دغدغه اصلی این سازمان محسوب میشود. «ساختار منطقه ای ضدتروریسم» سازمان همکاری های شانگهای در نشست ژوئن 2004 در شهر تاشکند در ازبکستان تهیه و تصویب شد. این سازمان در سال 2006 اعلام کرد که بر اساس مفاد توافقنامه منطقهای، با قاچاق مواد مخدر در طول مرزهای کشورهای عضو مبارزه خواهد کرد.
کشورهای عضو چندین مانور مشترک نظامی به اجرا گذاشتهاند. اولین مانور نظامی در سال 2003 طی دو فاز در قزاقستان و چین به اجرا درآمد. در ماه اوت سال 2005 مانور نظامی بزرگی با شرکت چین و روسیه با نام «ماموریت صلح 2005» به اجرا درآمد. این اولین مانور نظامی مشترک روسیه و چین محسوب میشود. در پی موفقیت این مانور، مقامات روسی اظهار علاقه کردهاند که کشور هند در مانورهای مشترک بعدی حضور داشته باشد و سازمان همکاری های شانگهای نقش نظامی نیز در صحنه بینالمللی ایفا کند.
در پی توافق وزیران دفاع کشورهای عضو پیمان در آوریل 2006، جدیدترین مانور نظامی کشورهای عضو در سال 2007 با شرکت 4000 سرباز ارتش چین در منطقه چلیابینسک روسیه در اطراف رشته کوههای اورال و مرز جغرافیایی آسیا و اروپا برگزار شد.
همکاری های اقتصادی
چهارچوب توافقنامه همکاری اقتصادی کشورهای عضو پیمان نخستین بار در نشست مورخ 23 سپتامبر 2003 تهیه و به امضا رسید. در این نشست رئیس دولت چین پیشنهاد کرد که برنامه بلندمدتی برای تشکیل منطقه آزاد تجاری در سازمان تهیه شود. وی در این پیشنهاد ضمناً چندین راهکار کوتاه مدت برای افزایش سطح بازرگانی در میان کشورهای عضو ارائه داد. یکسال پس از این پیشنهاد، در 23 سپتامبر 2004، سندی شامل یکصد برنامه مشخص برای افزایش سطح بازرگانی میان کشورهای عضو به امضا رسید.
در نشست مسکو مورخ 25 اکتبر 2005، دبیر کل سازمان اعلام کرد که پروژههای مشترک سازمان در زمینه انرژی دارای اولویت بالا هستند. این پروژهها شامل کشف، استخراج و بهرهبرداری از حوزههای نفت و گاز، و استفاده مشترک اعضا از منابع آب شیرین میباشند.
دستاورد مهم دیگر این نشست تفافق برای تشکیل شورای مشترک بانکی بین کشورهای عضو سازمان بود. هدف از تشکیل این شورای مشترک بانکی تسهیل در فراهم نمودن سرمایه مورد نیاز برای اجرای پروژه های مشترک سازمان عنوان شده است. در پی این توافق، نخستین گردهمایی شورای مشترک بانکی سازمان همکاری های شانگهای در 30 نوامبر 2006 در پکن پایتخت چین برگزار شد.
متعاقب آن، کنفرانس بینالمللی «سازمان همکاری شانگهای: دستاوردها و دیدگاهها» (SCO: Results and Perspectives) در شهر آلماتی پایتخت قزاقستان برگزار شد. در این کنفرانس، نماینده وزارت خارجه روسیه اعلام کرد که روسیه فکر بنیان گذاردن تشکیلاتی بینالمللی با نام «باشگاه انرژی» را در سر میپروراند. دولت روسیه مجدداً در نشست سازمان در نوامبر 2007 در مسکو بر عزم خود برای تشکیل این باشگاه انرژی تاکید نهاد.
همکاریهای فرهنگی
همکاریهای فرهنگی بخشی از چارچوب فعالیت سازمان همکاری های شانگهای است. وزیران فرهنگ کشورهای عضو سازمان برای نخستین بار در 12 آپریل 2002 سند همکاری مشترک فرهنگی را در نشست پکن امضا کردند.
برای سرعت بخشیدن به همکاریهای مشترک فرهنگی، اعضای سازمان در سال 2005 جشنواره و نمایشگاه مشترکی در شهر آستانه پایتخت قزاقستان برگزار کردند.
کشورهای عضو و ناظر سازمان همکاری های شانگهای روی هم نه تنها بزرگترین توان اقتصادی، نظامی، هستهای و فضایی جهان را دارا هستند، بلکه بیشترین تولیدکننده و مصرف کننده انرژی در جهان نیز میباشند. مساحت کشورهای عضو (اصلی و ناظر) این سازمان روی هم بیش از 25.1 میلیون کیلومتر مربع یا یک چهارم سطح خشکیهای زمین است.
اساسنامه سازمان همکاری های شانگهای بر شفافیت عملکرد و بیطرفی نظامی آن تاکید می کند. علیرغم این موضوع، شکی نیست که سازمان همکاری های شانگهای تقش موازنه دهندهای در صحنه بینالمللی خصوصاً در مقابل پیمان ناتو و ماجراجوییهای نظامی ایالات متحده آمریکا ایفا مینماید. برای مثال، ایالات متحده آمریکا درخواستی جهت عضویت به عنوان عضو ناظر به سازمان همکاری های شانگهای ارائه کرده بود، اما این درخواست در سال 2005 از طرف سازمان رد شد.
سازمان همکاری های شانگهای از آمریکا خواسته است که پایگاهها و نیروهای نظامی خود را از خاک تمام کشورهای عضو خارج سازد. پس از این درخواست، دولت قرقیزستان رسماً از آمریکا درخواست کرد که برنامه خروج نیروهای آمریکایی و تعطیلی پایگاه هوایی نظامی K-2 را از این کشور را سریعاً تهیه و اعلان کند.
این مطلب بر اساس اطلاعات ویکی پدیا و خبرگزاری «ریا نووستی» تنظیم شده است