![]() |
|
||||
![]() |
![]() |
![]() |
||||||||||
خوانندگان گرامی! شما می توانید نظرات خود درباره این مطلب را برای ما ارسال کنید، بهترین و جالب ترین نظرات همه روزه در بخش نامه های شما منتشر می شوند. برای نوشتن نظرات خود اینجا کلیک کنید محتوای مطالب منتشره می تواند مغایر با مواضع «ریا نووستی» باشد استفاده از مطالب خبرگزاری «ریا نووستی» تنها با ذکر منبع مجاز است "چهارشنبه سوری" نام آخرین چهارشنبه تقویم خورشیدی ایرانی است، که شب آن با رسوم و آیین هایی ویژه، خصوصا پرش از روی آتش مشخص می شود. نام های محلی گوناگون این روز عبارتند از: "گول چارشمبه" (اردبیل)، "گوله گوله چارشمبه" (گیلان)، "کوله چووارشمبه" (کردستان)، "چووارشمبه کولی"(قروه، نزدیک سنندج) و "چارشمبه سرخی" (اصفهان). برخی دانشمندان واژه ی "سوری" را با "سور" (میهمانی، جشن) ارتباط داده و آن را به معنای "وابسته به سور، جشن آمیز" می دانند. برخی دیگر، به طور موجه تری، "سور" را گونه ای دیگر از واژه ی سرخ می پندارند (مانند گل سوری "گل سرخ") و آن را اشاره ای به خود آتش یا به "سرخی"، به مفهوم "تن درستی یا بلوغ"، که به طور فرضی با پرش از روی آتش به دست می آید، می دانند. کاربرد عنوان متفاوت "چارشمبه سرخی" در اصفهان و قرار داشتن گونه ی گویشی رایج سور در برابر سرخ، تأیید دیگری است بر این دیدگاه. آیین های اصلی: یک یا دو روز پیش از آخرین چهارشنبه سال، مردم برای چیدن بوته های گوناگون، خارشتر، خور، گون، یا ساقه ی برنج (در گیلان) بیرون می روند و در شهرها خاشاک می خرند. در عصر روز پیش از آغاز چهارشنبه سوری، خار و خاشاک فراهم آمده، در حیاط خانه یا در میدان روستا، یا در خیابان شهر گذاشته و در یک، سه، پنج، یا هفت (همیشه عدد فرد) دسته، که چند متر از یکدیگر فاصله دارند، مرتب می گردند. در غروب آفتاب، دسته های چوب و خاشاک سوزانده می شوند، و هنگامی که زبانه های آتش در تاریکی می لرزند، مردان و زنان از روی آن می پرند و چنین می خوانند: "سرخی تو از من، زردی من از تو". مردم بر این باورند که این آیین آنان را برای تمام سال در برابر ناخوشی هایی که انسان را رنگ پریده و ضعیف می کند، ایمن و مصون می سازد. در برخی مناطق (مانند نایین، انارک، خور، ارومیه) آتش را بر پشت بام می افروزند، سپس مقداری آب روی آن ریخته، و خاشاک سوزان را به خیابان پرتاب می کنند. در جاهای دیگر این آیین بر فراز تپه ها انجام می شود. در طی این مراسم هیچ کس نباید به آتش بدمد. پس از آن که همه اعضای خانواده از روی آن پریدند، آتش رها می شود تا کم کم خاموش شود یا آن را با آب خاموش می کنند. اگر این آیین در حیاط خانه برگزار شده باشد، یکی از اعضای خانواده (معمولاً دختری که هنوز به سن بلوغ نرسیده است) خاکسترها را جمع می کند و با یک خاک انداز به چهارراهی می برد و در آن جا پراکنده می سازد، سپس به خانه باز می گردد. او به در می کوبد و آن گاه این پرسش و پاسخ با افراد داخل خانه رد و بدل می شود: "کی هستی؟"، "من هستم". "از کجا آمده ای؟"، "از یک جشن عروسی". "چه چیزی آورده ای؟"،"سلامتی". رسمی شبیه با آیین پرش از روی آتش را ارمنیان ایران در روز 14 فوریه برگزار می کنند. چنین آیین هایی در همه ی نقاط ایران مرسوم و معمول است. در بیش تر روستاها نوازندگان و طبل زن های محلی ساز همراهی کننده ای را می نوازند. تا اوایل قرن 14 هجری شمسی (دهه 20 قرن 21) که حمل سلاح ممنوع شد، مردان از شلیک تیر هوایی به نشانه شعله ور شدن چوب و خاشاک ها، استفاده می کردند. اکنون ترقه ها جایگزین گلوله ها شده اند. ریشه ها: به نوشته "ابراهیم پورداوود"، جشن چهارشنبه سوری از جشن زرتشتی "Hamaspathmaedaya" برگرفته شده است، که پس از اصلاح گاهشماری در زمان "اردشیر یکم" و شش روز پیش از "نوروز" برگزار می شد. انتخاب چهارشنبه، و نیز پرش از روی آتش و "دشنام دادن" به آن، در هر حال می بایست پس از فتح اسلامی به وجود آمده باشد. معیار انتخاب آخرین چهارشنبه سال، احتمال دارد که یک باور خرافی عربی، مبنی بر این که چهارشنبه ها نحس اند، بوده باشد. ظاهرا این عقیده در دو سده نخست اسلامی در ایران کاملا گسترش یافته بود. از سوی دیگر، استفاده از آتش در جشن ها، تاریخ و پیشینه ای دیرین در ایران داشته است. "ابوبکر محمد نرشخی" تاریخ نویس ایرانی به رسم کهنی در زمان سامانیان اشاره می کند که در آن، یک شب پیش از پایان سال آتش بزرگی افروخته می شد. او این شب را "شب سوری" می خواند اما از آیین های ویژه بعدی مرتبط با چهارشنبه سوری یادی نمی کند. باوری عامیانه، به ویژه در "خراسان"، خاستگاه آیین آتش را در شب چهارشنبه سوری به "مختار بن ابی عبید ثقفی" که قیامی شیعی را در کوفه رهبری کرد، نسبت می دهد. به اشتباه گمان برده شده است که "مختار" این جنبش را در واپسین چهارشنبه سال آغاز کرد (وی در واقع در 14 ربیع الاول سال 66 هجری قمری مصادف با 20 اکتبر 685 میلادی چنین کرد)، و به پیروانش فرمان داد که آتش هایی را در پشت بام های خود روشن کنند. برخی مردم بر این باورند که این آتش ها برای جشن گرفتن پیروزی مختار بر قاتل "امام حسین (ع)" و هم دستان وی در کوفه در سال 61 قمری برافروخته شده بودند، اما مدارک تاریخی چنین تصوری را تأیید نمی کند. هم چنین گزارش شده است که "ابومسلم" خیزش خود را در خراسان با دادن دستور روشن کردن آتش بر بام خانه های پیروانش آغاز کرد. باور آیین آتش ممکن است از جشن زرتشتی "سده" برگرفته شده باشد، که جشنی زمستانی بود که در شب 11 بهمن با شادمانی بسیار و با روشن کردن آتش هایی بزرگ در زمین های باز یا بر فراز تپه ها برگزار می شد. به نوشته ی "ابوریحان بیرونی"، در روز "سده" ایرانیان باستان خانه های خود را برای دور کردن بلا و چشم بد، "بخور" می دادند تا این که نزد شاهان رسم شد که در این جشن آتش روشن کنند. با وجود اعتراضات فقهای اصول گرا، بر این سنت در عصر اسلامی پایفشاری شده، و به واقع در همه ی شهرها و روستاهای ایران گسترش یافت. این آیین ها اینک در سراسر ایران مرسوم و متداول می باشد، چنان که برای چندین سده به طور وسیعی انجام می شود. در طی دورانی که فقهای مسلمان، که تصور می کردند اصل این آیین ها زرتشتی است، بدان اندازه نیرومند بودند که می توانستند شرکت کنندگان در این مراسم را تهدید به مجازات های سخت کنند، مردم این آیین ها را از آخرین هارشنبه سال خورشیدی به آخرین چهارشنبه ماه قمری "صفر" که روزی به ویژه نحس دانسته می شد و می شود، منتقل کردند. به نوشته "بینینگ" سیاح انگلیسی قرن 19، چهارشنبه سوری نام آخرین چهارشنبه ماه "صفر" بود. در "اصفهان"، زمانی که "صفویان" حکومت می کردند و مرکز برخی فقهای قدرتمند مانند "محمدباقر مجلسی" بود، عده ای از مردم هنوز، هم چهارشنبه سوری و هم آخرین چهارشنبه ماه "صفر" را جشن می گرفتند. در "اردبیل" و "ارومیه" سه چهارشنبه آخر سال (توز چارشنبه، کول چارشنبه، و گول چارشنبه در اردبیل و یالانچی چارشنبه، خبرچی چارشنبه، و آخرچارشنبه در ارومیه) و در "بزرگ آباد"، روستایی نزدیک ارومیه، 4 چهارشنبه آخر سال (مشتلقچی چارشنبه، کوله چارشنبه، قره چارشنبه و آخر چارشنبه) جشن گرفته می شود. در دو سال نخست انقلاب اسلامی ایران، دولت جشن چهارشنبه سوری را ممنوع کرده و اظهار داشته بود که این سنت بازمانده ی آتش پرستی است. |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() | ||
![]() |
برخی از مطالب به افراد کمتر از 18 سال توصیه نمی شود
|